HR 19-04-1996, NJ 1996, 727
ECLI:NL:HR:1996:ZC2047
Het Maclou-arrest ziet op de persoonlijke aansprakelijkheid van de curator in faillissement. Dit wordt ook wel de pro se-aansprakelijkheid genoemd (‘voor zichzelf’). De pro se-aansprakelijkheid moet worden onderscheiden van aansprakelijkheid van de curator qualitate qua (‘in hoedanigheid’; dat wil zeggen: de curator is aansprakelijk in zijn hoedanigheid van curator, en niet persoonlijk).
Kortom, er bestaat een onderscheid tussen:
- persoonlijke aansprakelijkheid van de curator (aansprakelijkheid pro se);
- aansprakelijkheid van de curator in hoedanigheid (aansprakelijkheid qualitate qua, q.q.).
De Hoge Raad heeft in het Maclou-arrest de criteria geformuleerd wanneer de curator persoonlijk aansprakelijk kan worden gesteld voor zijn handelen.
NB: het Maclou-arrest staat bekend onder twee verschillende roepnamen, wat enigszins verwarrend kan zijn:
- Maclou / Curatoren Van Schuppen
- Maclou en Prouvost
Zie verder vooral ook onze bijdrage over passief en actief wanpresteren door de curator.
Het Maclou-criterium voor persoonlijke aansprakelijkheid van de curator
De taak van de curator staat in art. 68 lid 1 Fw:
De curator is belast met het beheer en de vereffening van de failliete boedel.
Zijn taak is het beheer en de vereffening (kortom: de liquidatie) van de goederen van de schuldenaar ten behoeve van de gezamenlijke schuldeisers.
Let op art. 68 lid 2 Fw:
Alvorens in rechte op te treden, behalve waar het verificatiegeschillen betreft, alsmede in de gevallen van de artikelen 37, 39, 40, 58, tweede lid, 60, tweede en derde lid, en 60a, eerste lid, behoeft de curator machtiging van de rechter-commissaris.
Voor sommige handelingen heeft de curator toestemming van de r-c nodig. Krijgt hij die toestemming niet en handelt hij toch in de gevallen van art. 68 lid 2 Fw, dan is hij aansprakelijk (art. 72 Fw).
Art. 72 Fw:
Lid 1:
Het ontbreken van de machtiging van de rechter-commissaris, waar die vereist is, of de niet-inachtneming van de bepalingen vervat in de artikelen 78 en 79, heeft, voor zoveel derden betreft, geen invloed op de geldigheid van de door de curator verrichte handeling. De curator is deswege alleen jegens de gefailleerde en de schuldeisers aansprakelijk.
Lid 2:
In afwijking van het eerste lid is de opzegging van een arbeidsovereenkomst door de curator zonder dat de rechter-commissaris daarvoor de machtiging, bedoeld in artikel 68, tweede lid, heeft gegeven, vernietigbaar. Daarnaast is de curator jegens de gefailleerde en de werknemer aansprakelijk. Het beroep op de vernietigbaarheid geschiedt door een buitengerechtelijke verklaring aan de curator, en kan worden gedaan gedurende vijf dagen, te rekenen vanaf de dag waarop de arbeidsovereenkomst is opgezegd.
De curator neemt een zelfstandige positie in en is niet de advocaat of belangenbehartiger van de gefailleerde. Hij treedt primair op als belangenbehartiger van de gezamenlijke schuldeisers. De curator mag echter ook rekening houden met maatschappelijke belangen zoals behoud van werkgelegenheid. De curator moet ook de rechten van derden (bijvoorbeeld pandhouder en leverancier met eigendomsvoorbehoud) toetsen en – indien de rechten zijn aangetoond – respecteren. Voorbeeld: de curator moet nog wel toetsen of het pandrecht klopt en of er ook echt sprake is van een eigendomsvoorbehoud. Het toetsen van rechten is dus voor verificatie.
De werkwijze van de curator is de volgende:
- inventariseren van de inhoud van de boedel,
- vereffenen van de boedel,
- en vervolgens verdelen van de opbrengst over de schuldeisers.
De verantwoording door de curator verloopt voornamelijk via openbare verslagen. De curator mag alles doen binnen de maatstaf van redelijkheid. De curator behoort te handelen zoals in redelijkheid mag worden verlangd van een over voldoende inzicht en ervaring beschikkende curator die zijn taak met nauwgezetheid en inzet verricht.
Het handelen van de curator wordt getoetst aan dat van een modelcurator. Daarbij worden de volgende bijzondere kenmerken in acht genomen:
- de curator heeft geen overeenkomst met de schuldeisers wiens belangen hij behartigt;
- de curator moet uiteenlopende en soms tegengestelde belangen behartigen;
- de curator handelt vaak onder tijdsdruk: hij moet belangrijke beslissingen nemen die geen uitstel dulden en waarbij rekening moet worden gehouden met belangen van maatschappelijke aard.
De kern staat in rov. 3.6:
Onderdeel 2.2 stelt de vraag aan de orde welke maatstaf dient te worden gehanteerd bij de beoordeling van de vraag of een faillissementscurator persoonlijk aansprakelijk is jegens derden die nadeel hebben ondervonden van de wijze waarop de curator bij het beheren en vereffenen van de failliete boedel te werk is gegaan.
Onder 2.2.a verdedigt het onderdeel de stelling dat ‘de aan een faillissementscurator (…) te stellen zorgvuldigheidsnorm’ in beginsel gelijk is aan die welke geldt voor advocaten en vergelijkbare beroepsbeoefenaren. Deze stelling kan niet als juist worden aanvaard. Zij miskent vooreerst dat een curator, ook al beoefent hij het beroep van advocaat of een daarmee vergelijkbaar beroep, bij het vervullen van zijn taak als curator niet optreedt als beoefenaar van dat beroep.
Voorts miskent die stelling dat de curator, anders dan de beoefenaar van een beroep als dat van advocaat, niet in een contractuele betrekking staat tot degenen wier belangen aan hem in zijn hoedanigheid zijn toevertrouwd, alsmede dat hij bij de uitoefening van zijn taak uiteenlopende, soms tegenstrijdige belangen moet behartigen en bij het nemen van zijn beslissingen — die vaak geen uitstel kunnen lijden — óók rekening behoort te houden met belangen van maatschappelijke aard.
Deze bijzondere kenmerken van de taak van de curator brengen mee dat zijn eventuele persoonlijke aansprakelijkheid dient te worden getoetst aan een zorgvuldigheidsnorm die daarop is afgestemd. Deze norm komt hierop neer dat een curator behoort te handelen zoals in redelijkheid mag worden verlangd van een over voldoende inzicht en ervaring beschikkende curator die zijn taak met nauwgezetheid en inzet verricht.
