In deze bijdrage nemen we het verschil door tussen een condemnatoir vonnis, een constitutief vonnis, en een declaratoir vonnis.
Het belang van dit verschil wordt zichtbaar bij procederen in kort geding bij de voorzieningenrechter. Een condemnatoire uitspraak mag wel in kort geding. Een constitutieve of declaratoire uitspraak mag niet.
Condemnatoir vonnis
Een condemnatoire uitspraak wil zeggen: het gaat om een veroordeling tot een geven, doen, of nalaten. Denk bijvoorbeeld aan een gebod, verbod, of een vordering tot nakoming. Een condemnatoire uitspraak kan zich in beginsel wel lenen voor behandeling in kort geding. Let op: gaat het om een vordering tot het betalen van een geldsom, gelden er strenge aanvullende criteria. Die worden in een aparte blog nader behandeld.
NB: als de feitelijke gevolgen van een condemnatoir vonnis onherstelbaar zijn, is dat op zich geen beletsel om toch in kort geding te worden behandeld. De voorzieningenrechter beoordeelt ad hoc – per situatie – of de zaak zich leent voor behandeling in kort geding (conform het criterium van art. 256 Rv).
Constitutief vonnis
Een constitutief vonnis schept een nieuwe rechtstoestand of heft een bestaande rechtstoestand op. Denk bijv. aan ontbinding of vernietiging. Daarom is een constitutieve uitspraak naar zijn aard niet geschikt voor behandeling in kort geding. Als gevolg van het spoedeisende en ‘informele’ karakter van het kort geding ontbreekt de rust om een dergelijke beslissing, die de rechtsverhoudingen tussen partijen ingrijpend verandert, tot op de bodem te kunnen doordenken. Weliswaar mag er in beginsel wel worden ingegrepen in de feitelijke verhoudingen tussen partijen met een condemnatoire uitspraak, zelfs al zijn die achteraf moeilijk terug te draaien, maar er wordt een grens getrokken bij het aanbrengen van fundamentele veranderingen in de rechtsverhoudingen tussen partijen. Dat hoort thuis in een bodemprocedure en niet in kort geding.
Declaratoir vonnis
Een declaratoir vonnis stelt een bepaalde rechtstoestand vast. In feite heeft een declaratoire uitspraak daarmee het karakter van een verklaring voor recht. Dat een declaratoir vonnis naar zijn aard evenmin geschikt is voor behandeling in kort geding door de voorzieningenrechter, volgt eveneens uit het spoedeisende en ‘informele’ karakter van de kortgedingprocedure. Een kort geding is niet bedoeld om tot op de ‘bodem’ te gaan. Daarvoor bestaat de ‘bodemprocedure’. Een kort geding mondt uit in een voorlopige ordemaatregel. De benodigde rust en bezinning om een rechtstoestand doeltreffend in kaart te brengen, ontbreken daardoor. In feite ontstaat hier precies hetzelfde probleem als bij een constitutief vonnis. Het veranderen of vaststellen van de rechtsverhoudingen tussen partijen is iets wat niet past bij een voorlopige ordemaatregel bij de voorzieningenrechter maar wat in een bodemprocedure thuishoort.
Mr. T.A. (Tom) Knijp, LLM Legal
